Przedszkole Miejskie nr 57
w Łodzi

PAŹDZIERNIK MIESIĄCEM AAC 

Od wielu lat październik uznaje się za Międzynarodowy Miesiąc AAC,
czyli komunikacji wspomagającej i alternatywnej.
Dla wielu osób metody AAC są jedyną szansą na wyrażenie swoich potrzeb
i komunikację z otoczeniem 

AAC
(Augmentative and Alternative Communication)

Sposoby mające na celu umożliwienie komunikowania się osobom, które nie posiadają umiejętności mowy, bądź posiadają ją w stopniu uniemożliwiającym satysfakcjonującą komunikację

• sposoby alternatywne – wtedy, kiedy zastępuje ona modalność werbalną (np. j. migowy dla osób niesłyszących)
• sposoby wspomagające – wtedy, kiedy trzeba wesprzeć mowę niewystarczającą do skutecznego porozumiewania się.

Kształtowanie dźwięków jest integralną częścią interwencji AAC

W AAC używa się znaków graficznych (piktogramów, obrazków, symboli), znaków manualnych (gestów).
Nie zapominamy o wspomaganiu werbalnym.

Dzięki temu można dokonywać wyborów, podejmować decyzje, pytać, opowiadać, wyrażać myśli i uczucia

AAC nie jest metodą! Jest to bardziej sposób myślenia, dziedzina naukowa, podejście filozoficzne.

Fakty i mity dotyczące AAC

• Mit: AAC jest tylko dla osób niemówiących, bo „zastępuje mowę”.

• Fakt: Wprowadzanie AAC to równoległa praca nad komunikacją, mową i językiem.

• Mit: jest za wcześnie na wprowadzenie AAC. Najpierw „czekamy na mowę” / próbujemy wywołać mowę
  - jeśli się nie uda wprowadzamy AAC

„Przestanie mówić!

Nie zacznie mówić!

Obrazki / gesty są łatwiejsze niż mówienie.

Czyli poddajecie się...

Dajcie mu czas! AAC jest dla niemówiących.

To zahamuje rozwój mowy...”

• Fakt: Mowa jest ETAPEM rozwoju komunikacji! każdy rodzic stosuje „wspomagania”

w komunikacji z niemowlęciem (np. bobomigi),

AAC wspomaga rozwój mowy

• wzrost ilości wokalizacji (89%)*
• poprawa umiejętności w zakresie naśladowania dźwięków
• zwiększenie możliwości aktywnego uczestnictwa w codziennych aktywnościach
• poprawa w zakresie rozumienia, reagowania na komunikaty innych osób
• większe prawdopodobieństwo wykształcenia mowy lub jej poprawy

KIEDY NALEŻY WPROWADZAD AAC?

BRAK DŹWIĘKÓW MOWY, ZNACZNIE OPÓŹNIONY ROZWÓJ MOWY

• gdy mowa dziecka jest niezrozumiała dla otoczenia bądź rozumie ją tylko wąskie grono bliskich osób, w ograniczonej ilości sytuacji (najczęściej dobrze znanych i powtarzalnych), 
• gdy słownik dziecka jest bardzo ubogi – dziecko mówi, ale używa tylko kilku-kilkunastu słów (podczas, gdy – zgodnie z szerokimi normami rozwojowymi – słownik czynny dziecka 2letniego to ok. 50-250 słów, 3-letniego ok. 900-1000 słów), 
• gdy dziecko nie potrafi komunikować się w sposób spontaniczny – z własnej inicjatywy, nie czekając na pytania, podpowiedzi, sugestie ze strony otoczenia, 
• gdy dziecko za pomocą mowy zgłasza jedynie podstawowe potrzeby, prosi o najważniejsze dla niego rzeczy / aktywności – ale nie komentuje, nie wygłasza opinii, nie mówi o swoich stanach / uczuciach, nie opowiada o tym co było lub będzie, nie zadaje pytać, nie prowadzi rozmowy,
• gdy dziecko ma wyraźne trudności z rozumieniem złożonych komunikatów innych osób – reaguje tylko na podstawowe pytania i polecenia w znanym, powtarzalnym kontekście,
• gdy dziecko posługuje się mową, ale nie używa jej do budowania relacji społecznych.  Potrafi wypowiadać czy powtarzać nawet całe zdania, ale nie rozumie komunikacyjnej funkcji mowy - nie wie jak za jej pomocą nawiązać kontakt, zaspokoić swoje potrzeby, wyrazić emocje. 

AAC nie jest „ułatwieniem” czy pójściem na łatwiznę, skróty etc.

• Stymuluje rozwój poznawczy

(analiza, synteza, uogólnianie, operowanie kategoriami, poznawanie relacji między rzeczami i zjawiskami, formułowanie opinii, rozumienie stosunków czasowych i przestrzennych)

• Brak możliwości porozumiewania się wyklucza z uczestnictwa

w życiu społecznym, ogranicza rozwój społeczno-emocjonalny

• Brak możliwości porozumiewania się prowadzi do frustracji

i „trudnych zachowań” lub do rezygnacji i wycofania.

AAC a zachowania trudne:

DZIECKO KOMUNIKUJE SIĘ POPRZEZ ZACHOWANIE

• krzyk
• płacz
• rzucanie przedmiotami
• uciekanie
• gryzienie
• „autostymulacje”
• uderzanie się w głowę
• kopanie
• rozbieranie się
• niszczenie przedmiotów
• brak reakcji
• napady śmiechu
• kładzenie się na ziemi itd…

Zachowania trudne stanowią podstawowy środek komunikacji dla osób, które nie rozwinęły
bądź nie potrafią zastosować bardziej zaawansowanych form komunikacji. 

Skuteczność zachowania trudnego jako formy komunikacji: zwraca uwagę otoczenia, wywołuje reakcję, „partner komunikacji” dąży do przerwania zachowania trudnego – dziecko osiąga cel

ZACHOWANIE TRUDNE UTRWALA SIĘ JAKO SKUTECZNA FORMA ZASPOKAJANIA POTRZEB!

Opracowała: Kamila Jackowska

Uczniowie wymagający pomocy psychologiczno – pedagogicznej
w przedszkolu, szkole i placówce oświatowej:

• Uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi (np. deficyty rozwojowe, obniżenie możliwości intelektualnych, wady wymowy).
• Uczniowie z niepełnosprawnościami (upośledzenie umysłowe,
  wady wzroku, wady słuchu, niepełnosprawność ruchowa,

autyzm i Zespół Aspergera) i przewlekle chora.

• Uczniowie niedostosowani społecznie, z zaburzeniami w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym, z trudnościami adaptacyjnymi.
• Uczniowie z trudnościami w nauce, powstałymi na skutek np. zaburzeń i odchyleń rozwojowych, niepełnosprawności, niedostosowania społecznego, problemów
  w funkcjonowaniu emocjonalno – społecznym lub niewłaściwego procesu edukacyjnego

Uczniowie z niepełnosprawnością ruchową

To dzieci i młodzież np. z trwałymi zaburzeniami w rozwoju motoryki małej i dużej, stereotypiami ruchowymi, trudnościami w koordynacji ruchów 

Uczniowie z wadą słuchu Czyli dzieci i młodzież niedosłyszące i głuche

Zwykle niedosłuch i głuchota współwystępują z zaburzeniami mowy, co z kolei powodować może wtórnie problemy w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym

 Uczniowie z upośledzeniem umysłowym

Można wyróżnić 4 poziomy upośledzenia umysłowego:

- upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim

- upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym

- upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym

- upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim

Uczniowie z autyzmem i z Zespołem Aspergera

Autyzm

– specyficzne zaburzenie rozwojowe pojawiające się do 3-go roku życia, zwykle po 1-szym roku.

Dziecko autystyczne:

• nie nawiązuje kontaktu uczuciowego, emocjonalnego z otoczeniem, odmawia współpracy,
• zwykle nie próbuje się porozumiewać z innymi ludźmi, żyje jakby „obok”, we własnym świecie, jeżeli porozumiewa się – często ma własny język
• nie lubi dotyku, przytulania
• zachowuje się w sposób sztywny stereotypowy, ma ulubione zabawy, specyficzne zainteresowania i tylko zgodnie z nimi chce spędzać czas, nie lubi zmian

Uczeń z Zespołem Aspergera (ZA)

Zespół Aspergera jest jednym z kręgu autyzmu całościowych zaburzeń rozwoju, które łączą objawy w kilku podstawowych sferach:

- kontaktów społecznych,

- komunikacji społecznej,

 - zachowań i zainteresowań,

- nadwrażliwości sensorycznej na różnego rodzaju bodźce.

Cechą charakterystyczną tego zespołu jest dobry rozwój mowy w zakresie słownictwa i gramatyki oraz obecność wąskich specyficznych zainteresowań typu intelektualnego, czyniących z dotkniętych nim dzieci rodzaj małych ekspertów w interesującej je dziedzinie.

Mają ponadto:

• Obsesyjne zainteresowania
• Trudności w akceptowaniu zmian
• Trudności z mową i zapamiętywaniem słów
• Zaburzenia interakcji społecznych
• Niezgrabność ruchową, problemy z zadaniami manualnymi
• Zaburzenia integracji sensoryczne

 Uczniowie z obniżonymi możliwościami intelektualnymi

To uczniowie wymagający dostosowania wymagań do ich możliwości czyli dzieci z możliwościami intelektualnymi kształtującymi się poniżej przeciętnej, ale nie na poziomie upośledzenia umysłowego.

Uczniowie z deficytami rozwojowymi w zakresie niektórych funkcji poznawczych
(w normie intelektualnej) czyli np. dzieci i młodzież ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się (z dysleksją rozwojową lub z grupy ryzyka dysleksji).

Są to uczniowie, którzy przy prawidłowych możliwościach intelektualnych, na skutek zakłóceń rozwojowych (np. deficytów w percepcji lub pamięci wzrokowej lub słuchowej, obniżonej sprawności manualnej) mają kłopoty z opanowaniem podstawowych technik szkolnych, szczególnie czytania i pisania (dysleksja, dysgrafia, dysortografia), mogą też mieć trudności z nauką matematyki (tzw. dyskalkulia).

Jeżeli dziecko ma różnorodne znaczne deficyty rozwojowe i duże trudności w pisaniu i czytaniu, mówimy wówczas o głębokiej dysleksj

Uczniowie z deficytami rozwojowymi w zakresie niektórych funkcji poznawczych

Uczniowie z zaburzeniami rozwoju mowy (opóźniony rozwój mowy, afazja, wady wymowy, niepłynność mowy)

Uczniowie z poważnymi zaburzeniami w komunikowaniu się

Uczniowie niedostosowani społecznie

Uczniowie sprawiający trudności wychowawcze

 Uczeń z ADHD

• Uczniowie z zespołem nadpobudliwości psychoruchowej ADHD
  (ang. Attention Deficit Hyperactivity Disorder) to grupa dzieci,
  które charakteryzują się problemami w zakresie zachowania przystosowawczego.

Uczniowie z ADHD w polskim systemie oświatowym otrzymują opinie z poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Opracowała: Kamila Jackowska

   Rozmowa jest w życiu codziennym podstawową formą komunikacji społecznej. Nie da się bez niej prawidłowo egzystować.
Pierwszym - najważniejszym źródłem wiedzy o języku - jest środowisko rodzinne. W codziennych kontaktach z dzieckiem, w rozmowach z nim, rodzice przekazują wiele cennych informacji dotyczących komunikacji werbalnej. Odbywa się to najczęściej w sposób nieświadomy. Dzieci są bowiem bacznymi obserwatorami, wrażliwymi na odbiór, a ich podstawową formą uczenia się jest naśladownictwo.
   Język dziecka, to nie tylko naśladowanie mowy dorosłych. W rozmowach z dorosłymi, dzieci przechwytują słowa, przejmują zasady gramatyki i składni, samodzielnie budują język. Dzieci obdarowane są naturalnym pędem do porządkowania słów, przestrzegania reguł.
Istotną cechą dziecięcego języka jest jego upraszczanie, tj. dążność do używania podobnych form. Dzieci odkrywają nowe słowa, bawią się nimi, używają ich w różnych kontekstach.

   Wiek przedszkolny charakteryzuje się ogromną dynamiką rozwoju mowy. Ważnym zadaniem przedszkola jest organizowanie sytuacji edukacyjnych, które aktywizują dzieci, zachęcają do swobodnych wypowiedzi, wyrażania własnych myśli, komunikatywnej mowy. Środowisko rodzinne powinno współpracować w tym obszarze z przedszkolem, aby zapewnić dzieciom jak najszersze pole do rozwoju mowy i języka. Bardzo ważny aspektem w rozwoju umiejętności wypowiadania się u dzieci jest prawidłowe wymawianie dźwięków mowy. Zależy to m.in. od właściwego oddychania i odpowiedniej sprawności narządów artykulacyjnych. Istotnym czynnikiem jest także słuch fonematyczny. Rozwijanie sprawności językowych powinno następować w parze z kształtowaniem innych funkcji psychicznych takich, jak logiczne myślenie, spostrzegawczość, pamięć, wyobraźnia czy uwaga. Na szczególną uwagę zasługuje również kształtowanie u dzieci motywacji do doskonalenia języka. Aktywizacji rozwoju mowy sprzyjają przede wszystkim te działania, które pobudzają emocje, wyzwalają dobre uczucia, trafiają do "wnętrza" dziecka. Szczególnie interesujące okazują się rozmowy, które odwołują się do zgromadzonych przez dzieci doświadczeń, obserwacji, skojarzeń. W wypowiedziach dzieci ważna jest nie tylko strona brzmieniowa języka, tj. głośność, wyrazistość mówienia czy też poprawne artykułowanie głosek. Niezwykle istotne są takie składniki mowy jak: słownictwo, poprawność tworzenia zdania, poprawność stosowania form gramatycznych, spójność wypowiedzi. Zadaniem dorosłych jest prowokowanie dzieci do formułowania wypowiedzi poprawnych, skutecznych pod względem przekazywanych treści. Dobra wypowiedź powinna być przez dorosłych nagradzana pochwałami.

   Wszystkie wyżej wymienione zasady należy stosować zarówno w codziennych kontaktach, jak i w sytuacjach specjalnie aranżowanych. Do zabaw sprzyjających rozwojowi umiejętności wypowiadania się można zaliczyć:

1. Zabawy z wykorzystaniem obrazków i ilustracji

• oglądanie obrazka, a po jego zasłonięciu opowiadanie o nim,
• zasłanianie fragmentów obrazka, snucie domysłów, przypuszczeń odwołując się do doświadczeń i wyobrażeń dzieci,
• nadawanie tytułów ilustracjom, imion bohaterom, wprowadzanie ruchomych sylwet do statycznego obrazu,
• składanie obrazka z części - opowiadanie o nim, wymyślanie historyjek, poszukiwanie zdarzeń wcześniejszych,
• wyszukiwanie elementów, które nie pasują do obrazka pod względem treści,
• szukanie ilustracji, które pasują do wysłuchanego utworu literackiego lub muzycznego,
• dobieranie podpisów do obrazków, czytanie zdań związanych z obrazkiem.

2. Zabawy z wykorzystaniem historyjek obrazkowych (rozwijają myślenie przyczynowo-skutkowe).

• układanie obrazków wg kolejności zdarzeń,
• pokazywanie tylko jednego obrazka i zadawanie pytań (Co mogło wydarzyć się wcześniej?)
• rysowanie własnych historyjek
• opowiadanie przez dzieci dalszej części opowiadanej przez dorosłego historyjki,
• poszukiwanie innych zakończeń bajki.

3. Zabawy pobudzające dzieci do wypowiedzi i doskonalące umiejętności opowiadania.

• dorosły podaje miejsce akcji i bohaterów, a dzieci układają opowiadanie z ich udziałem,
• dzieci przygotowują rekwizyty teatralne, a następnie układają opowiadanie z wykorzystaniem wykonanych rekwizytów,
• układanie rozsypanych zdań tak, by tworzyły sensowną całość,
• rozmowy na temat różnych stanów emocjonalnych, wyrażanie ich gestem, słowem lub ruchem całego ciała,
• wykorzystanie technik Freineta, tj. układanie bajek, rysowanie do niej ilustracji.

   Na zakończenie warto jeszcze raz podkreślić, jak ważne jest poszukiwanie efektywnych metod współpracy przedszkola i rodziny w zakresie rozwijania prawidłowej mowy dziecka i jego sprawności językowej. Wspólne przygotowanie dzieci do uroczystości, konkursów recytatorskich, montaży słowno-muzycznych, biesiad literackich działa na dzieci pobudzająco i zachęca do aktywności słownej. Cały wyżej opisany proces powinien mieć charakter ciągły i długofalowy, uwzględniać jednak powinien prawo do traktowania dziecka w sposób indywidualny.

Opracowała: Kamila Jackowska

    Zabawa odgrywa w rozwoju dziecka rolę wszechstronną – oddziałuje na jego rozwój umysłowy, motoryczny, wpływa na sferę emocjonalną i rozwój społeczny. Ma charakter twórczy i sprzyja rozwojowi kreatywności dziecka w różnych dziedzinach. Powołuje ono samo do istnienia umowny świat zabawy, nie tracąc poczucia realności świata poza przestrzenią zabawową. Tworzy świat fikcji, staje się twórcze, czuje się twórcą i panem swego świata zabawy. W ten sposób najlepiej odczuwa i kształtuje swoją podmiotowość. Własne odkrycia dziecko wyraża w działaniu i w słowach. Przechodzi w ten sposób od manipulacji do rozumowania opartego na znakach i symbolach, od mowy i myślenia sytuacyjnego, związanego z bezpośrednimi czynnościami i spostrzeżeniami, do myślenia i mowy konkretno- wyobrażeniowej, opartej na wyobrażeniach i stopniowo kształtujących się pojęciach. Zabawy i gry pomagają w ukształtowaniu się trudnych pojęć abstrakcyjnych, jak pojęcie odległości, przestrzeni, ciężaru, czasu czy liczby. Pobudzają dziecko również do mówienia, wpływają na bogacenie się słownika, stopniowe przyswajanie form gramatycznych, usprawnienie się narządów mowy i wzrost komunikatywności mowy dziecka. Dla dziecka celem i sensem gier i zabaw jest wyrażenie własnej aktywności, bo to sprawia mu przyjemność i daje zadowolenie. Aby oddziaływać na dziecko wychowawczo poprzez zabawę, a treści wychowawcze były przez dziecko przeżyte, należy włączyć je w nurt aktywności własnej dziecka. Zabawa stanowi podstawową formę aktywności młodszych dzieci i ma ogromne znaczenie wychowawcze, dlatego też powinna być domeną wychowania przedszkolnego i wczesnoszkolnego. Analiza wychowawczych wartości gier i zabaw dzieci wskazuje na ich ważną rolę w kształtowaniu podstaw osobowości dziecka w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym. Podstawy te będą miały charakter wszechstronny tylko wtedy, gdy dorosły uświadomi sobie wartości wychowawcze każdego rodzaju zabawy i włączy je w swoją pracę czyli nauczanie i wychowanie. Każdy rodzaj zabawy wpływa na osobowość dziecka, dlatego zainteresowanie zabawami i grami wśród pedagogów i metodyków wzrosło w ostatnich latach. Zofia Bogdanowicz stworzyła dwa rodzaje podziałów gier i zabaw dydaktycznych. Pierwszy podział stanowi kryterium doboru materiału, który stosujemy w grach i zabawach i pod tym względem wyróżnia się cztery grupy zabaw:

• Zabawy typu Czarodziejski Woreczek lub Zgadnij, czego brakuje. 
• Układanki, łamigłówki, rebusy, gry planszowe, zagadki obrazkowe
• Zabawy słowne, np. zagadki, niedokończone rymy
• Zabawy z pomocami gotowymi, których konstrukcja z góry zakłada określone zadanie do wykonania, np. wieża Piko, sześciany różnej wielkości.

    Inny podział gier i zabaw, który został przedstawiony w książce „Pedagogika przedszkolna” pod redakcją M. Kwiatowskiej i Z. Topińskiej,
dzieli zabawy i gry dydaktyczne na pięć grup:

• Zabawy obrazkowe:
  - zabawy typu memory
  - składanki obrazkowe
  - historyjki obrazkowe
• Gry z posuwaniem pionków – to gry planszowe, w których ruchy pionków zależne są od rzutu kostki, np. chińczyk, lub od przewidywania następstw posunięć, np. warcaby
• Zabawy dydaktyczne z użyciem różnych przedmiotów – są to zabawy, do których dzieci mogą użyć właściwie wszystkich przedmiotów z otoczenia (foremek, klocków, patyczków, kasztanów, itd.). Ważne, aby dziecko zetknęło się z jak największą liczbą przedmiotów o różnych cechach (kształcie, kolorze, fakturze, sztywności), gdyż może je potem układać według tych cech, łączyć w zbiory, przeliczać. Inną odmianą takich zabaw jest szukanie przedmiotu na podstawie jego opisu słownego , którego dziecko nie widziało i rozwiązywanie zgadywanek typu Zgadnij, co zniknęło?, Odgadnij, w której części sali dzwoni dzwonek?, Ciepło-zimno.
• Zabawy słowne –są to zabawy, polegające na dopowiadaniu przez dziecko wyrazów wchodzących w skład pojęcia wymienionego przez nauczyciela, może to być również wymyślanie wyrazów na podaną przez nauczyciela literę lub reagowanie ruchem na słowa dotyczące czynności lub grupy zwierząt przedmiotów itp. Do tego typu zabaw należą też przeróżne zgadywanki typu Zwierzę z czterema nogami to… gdzie dziecko wymienia, jak największą liczbę pojęć odpowiadającym wymienionej cesze.
• Zabawy dydaktyczno-ruchowe – są to zabawy, w których oprócz głównego elementu czyli ruchu, pojawia się zadanie o charakterze dydaktycznym, np. zabawa Wpadłem do studni…, w której wybrane dziecko przelicza i kręci się w środku koła, wybierając osobę, na której zatrzyma się wyliczanka. Zabawy matematyczne pomagają dzieciom zrozumieć podstawowe pojęcia matematyczne, zachęcają do logicznego myślenia oraz ułatwiają rozpoznawanie cyfr i figur geometrycznych. Dzieci bardzo je lubią. Nauka przez zabawę może odbywać się w dowolnej chwili i miejscu, a materiałem do zabaw i zadań może stać się prawie wszystko – dziecko może liczyć ławki w parku, segregować wg wielkości szyszki w lesie, jesienią dzielić liście wg kolorów i porównywać elementy w zbiorach, nawlekać na nitkę podaną ilość guzików, czy też szukać konkretnego – opisanego przez rodzica guzika (o wskazanej liczbie dziurek, kolorze, wielkości, czy też kształcie). Pomysłów może być nieskończenie wiele, zachęcamy więc do takich zabaw z dziećmi w wolnym czasie. Inspiracją mogą stać się dla Państwa poniższe propozycje i opisy zabaw:
• Na rolki po papierze toaletowym (lub np. plastikowe kubeczki) naklejamy cyfry 0-9. Dziecko otrzymuje garść patyków/słomek itp. Zadaniem jest włożenie odpowiednią ilość elementów do każdego powstałego z rolki kubeczka (zgodnie z cyfrą widniejącą na karteczce).
• Gry w karty – np. w „wojnę”. Z talii kart wybieramy tylko te z liczbami. Dzielimy je po równo między graczami i układamy kolorem w dół. Gracze jednocześnie odwracają górną kartą ze swojego zestawu. Wyższa karta wygrywa, ale gracz sam musi domagać się przyznania mu punktu (dziecku należy dać dużo czasu na określenie, która karta jest wyższa).
• Na kartce rysujemy duży kwiat i piszemy w nim rozrzucone losowo cyfry (od 1 do 6, z powtórzeniami). Dziecko rzuca kostką, a następnie znajduje i zaznacza cyfrę,
  którą pokazuje wyrzucona liczba oczek.
• Dziecko nawleka na nitkę lub sznurek odpowiednią liczbę guzików lub koralików – taką, jaką poda dorosły (lub tyle, ile wskaże kostka, albo też cyfra na karteczce, którą przyczepimy do końca sznurków).
• Inna zabawa z guzikami – gromadzimy guziki różnej wielkości, koloru, kształtu i z różną ilością dziurek, na kartkach zapisujemy cechy określające kształt, ilość dziurek, kolory, wielkość guzika (np. rysujemy dużą i małą strzałkę – określenie wielkości, plamy w kolorze guzików – każdy kolor na osobnej kartce, 2 kropki i 4 kropki – ilość dziurek, koło, kwadrat, owal – kształt itp.). Zadaniem dziecka będzie posegregowanie guzików wg wybranych przez rodzica cech, lub odszukanie wszystkich (bądź jednego) guzików wg informacji zapisanej na kartkach (kładziemy np.. przed dzieckiem kartki: z dużą strzałką, czerwoną plamą, narysowanym kołem i 2 kropkami – a dziecko pokazuje nam duży okrągły, czerwony guzik z 2 dziurkami).
• Z kolorowych kartek wycinamy koła i składamy je na pół. Wokół brzegów rysujemy niewielkie kółeczka przypominające ząbki. W miseczce przygotowujemy małe kawałki np. plasteliny. Dziecko lub rodzic rzuca kostką, a zadaniem dziecka jest zapełnienie papierowej buzi tyloma ząbkami (kulkami plasteliny), ile wskazuje ilość oczek na kostce.
• „Co zmieniło miejsce?” – ustawiamy przed dzieckiem kilka przedmiotów/obrazków, dziecko zamyka oczy, a my zmieniamy ich kolejność (najpierw 2 rzeczy, później można więcej). Dziecko otwiera oczy i mówi, co zmieniło miejsce. Podobna, łatwiejsza zabawa – „Czego brakuje?”
• Zagadki dotykowe – rozpoznawanie tylko za pomocą dotyku kształtów figur geometrycznych (wyciętych np. z sztywnego papieru, lub też kształtów
  „ukrytych” w przedmiotach).
• Wskazywanie przez dziecko w domu lub na spacerze przedmiotów o określonych kształtach lub cechach (np. „Co jest duże i okrągłe?”,
  „Znajdź przedmioty w kształcie koła”, „Dotknij czegoś miękkiego” itp.);
• Segregowanie zabawek wg wybranych cech – np. lalki-samochody-klocki lub wg wielkości, odkładanie zgromadzonych przedmiotów (z różnych pomieszczeń w domu) na ich miejsce.
• Zabawy w sklep (dziecko sprzedaje lub kupuje) – można sprzedawać wszystko – np. guziki (tu opisujemy konkretny guzik, podając jego cechy, dziecko odnajduje właściwy), można też kupować określone klocki i zbudować na koniec coś z nich zbudować; ważne w zabawach w sklep jest to, by dziecko kupowało wymieniając umowny pieniądz (np. fasolki) na określoną rzecz, o ustalonej wcześniej cenie (np. 1 klocek za 1 fasolkę, figurka – za 3 fasolki itp.).
• Zabawy słowne – np. wymyślanie i zadawanie zagadek, podawanie nazw 4 rzeczy, które można ułożyć wg kolejności (na przykład z kategorii wzrost, waga, etapy procesu, wiek, itp.). Następnie dziecko układa je w odpowiedniej kolejności (podaj je dziecku w niewłaściwej kolejności). Przykładowe pomysły: dorosły, niemowlę, dziecko, nastolatek (wiek), sto, dziesięć, pięć, tysiąc (wiek), kot, mysz, żyrafa, osioł (wielkość), pszenica, chleb, ciasto, mąka (etapy), tydzień, godzina, dzień, rok (czas)
• Przetnij 20 słomek na części o różnych długościach: krótkie, średnie i długie. Na kartce papieru odrysuj te trzy długości. Pomieszaj słomki. Poproś dziecko, by brało
  po jednej słomce i mówiło, czy jest krótka, średnia, czy długa. Sprawdzajcie odpowiedzi według wzoru odrysowanego na kartce. Wygrywa osoba, która poda najwięcej poprawnych odpowiedzi. To ćwiczenie dobrze rozwija umiejętność szacowania.
• Wszelkie puzzle, układanki, wiele gier planszowych są doskonałą okazją do ćwiczenia umiejętności matematycznych czy logicznego myślenia.
  Można też wydrukować dziecku kolorowankę, poprosić, by ją pokolorowało, a następnie pociąć ją na określoną ilość elementów (puzzli) i polecić dziecku ponownie
  ją złożyć.
• Rysowanie palcem po plecach lub dłoni dziecka – np. prostych cyfr, kształtów, a zadaniem dziecka jest odgadnąć, co to.
• Wymyślanie prostych bajek lub zadań z treścią, np.: Wiewiórka zebrała 3 orzechy, potem kolejne 2 — ile miała razem? Potem znalazła kolejne 2 — ile miała?
  Potem zjadła 1. Ile zostało? Potem przyszła druga wiewiórka i…
• Układanie wzorów – rodzic wymyśla jakiś rytm/wzór z 2-4 elementów (coraz większa liczba elementów) – np. z kształtów: koło – kwadrat – trójkąt – trójkąt,
  a zadaniem dziecka jest kontynuowanie tego rytmu.
• „Poszukiwanie cyfr” – świetna zabawa podczas spaceru. Zadaniem dziecka jest wskazanie cyfr ukrytych w różnych miejscach i przedmiotach i nazwanie ich
  (rejestracje, numery domów, ceny, znaki, reklamy itp.). tak samo można bawić się, szukając określonych kształtów, figur w otoczeniu.
• „Marsz pod dyktando” – dziecko zamienia się w robota i porusza się tylko na słowa rodzica, wg jego poleceń (np. „Idź do przodu 2 kroki, obróć się w bok,
  zrób w przód 4 kroki…” itp..). Dobre ćwiczenie na rozróżnianie stron ciała – lewej i prawej.
• Znana i lubiana gra w „Klasy”.
• „Czarodziejski worek” – wyszukiwanie tylko za pomocą dotyku określonej figury ukrytej w worku itd.
• Tworzenie z dzieckiem własnej gry. Najpierw dorosły konstruuje grę - rysuje planszę i ustala reguły, a dziecko mu pomaga. Potem razem w nią grają.
  Następnie dziecko buduje swoją grę (może wzorować się na tym, w czym uczestniczyło poprzednio), dorosły mu pomaga, potem grają razem stosując ustalone reguły.
  
  Propozycje książek dla rodziców:
  - Badura-Strzelczyk Gabriela „Pomóż mi policzyć to samemu : matematyka w ujęciu Marii Montessorii od lat trzech do klasy trzeciej”
  - Brown Sam Ed „Raz, dwa, trzy spróbuj i Ty : zabawy matematyczne dla przedszkolaków”
  - Gruszczyk-Kolczyńska Edyta, Dobosz Krystyna, Zielińska Ewa „Jak nauczyć dzieci sztuki konstruowania gier : metodyka, scenariusze zajęć oraz wiele
  ciekawych gier i zabaw”
  - Pisarski Marek „Matematyka dla naszych dzieci : gry i zabawy rozwijające uzdolnienia matematyczne”
  - Edyta Gruszczyk-Kolczyńska, Ewa Zielińska „Dziecięca matematyka 20 lat później. Książka dla rodziców i nauczycieli starszych przedszkolaków”
  
  Bibliografia:
  * M. Kwiatowska, Z. Topińska(red.) „Pedagogika przedszkolna”,
  * M. Tyszkowa „Rola zabawy tematycznej w rozwoju psychiki dziecka” w: „Wychowanie w przedszkolu”
  * H. Jaegermann „Dobra zabawa to najważniejsze” w: „Wychowanie w przedszkolu” nr 4, 1983r.
  * A. Siedlaczek „Wpływ zabawy na rozwój społeczny dziecka w wieku przedszkolnym” w: M. Królica (red.) „Wybrane problemy rozwoju i edukacji małego dziecka”
  * I. Dudzińska (red.)„ Wychowanie i nauczanie w przedszkolu”,